Artykulator (z łacińskiego „articulatio” łączenie, staw) jest urządzeniem mechanicznym, które odtwarza i naśladuje ruchy żuchwy. To urządzenie z odpowiednim mechanizmem służy pomocą dentystom w określeniu ruchów żuchwy pod względem jej górnej części. Najprostsze są ruchy w górę i w dół. Najnowocześniejsze są ruchy w różnych kierunkach, takie jak ruchy w trakcie mowy, żucie, otwieranie i zamykanie ust, ruchy boczne itp.
Istnieje duża różnorodność artykulatorów, ale wszystkie są podzielone na cztery typy, zgodnie z zasadami ich funkcjonowania i złożoności samego mechanizmu. Są to proste artykulatorzy (zawiasowe), średnie (liniowo-plaszczyznowe), częściowo regulowane i w pełni regulowane lub uniwersalne. Artykulator prosty, czyli zawiasowy, porusza się w górę i w dół. Ponieważ nie wykonuje ruchów bocznych (jest najprostszym artykulatorem), jego zastosowanie jest bardzo ograniczone w naszych czasach. Dlatego praktycznie nie nadaje się do użycia (ponieważ są lepsze). Poza tym dla studentów kierunków dentystycznych się przyda do nauki . Średni typ artykulatora jest „mądrzejszy” od poprzedniego, ponieważ umożliwia zmienne położenie zębów siekaczy. Ma nieruchomy kąt zębów siekaczy i stawowy oraz nieregulowane odchylenia w różnych kierunkach. Artykulator średni anatomiczny stosuje się do produkowania całkowicie ruchomych protez (w przypadku braku zębów) oraz do produkcji pojedynczych koron. Pół-regulowany artykulator, jak sama nazwa wskazuje, reguluje kąt kłykciowy i kąt Bennetta. Te artykulatory można dostosować do indywidualnych kątów pacjenta i uogólnionych kątów ruchu stawu. Wreszcie uniwersalny artykulator jest w pełni regulowany (i najbardziej praktyczny). Jest regulowany w celu uzyskania optymalnych kątów, zgodnie z indywidualnymi danymi szczęk każdego pacjenta za pomocą łuku twarzowego. Takie artykulatory pozwalają również na zmianę protruzji i retruzji.